Przejście z układu TN-C na uktad TN-C-S
(rozdział przewodu PEN na przewód PE oraz przewód N)

Zgodnie o obowiązującymi przepisami instalacja w budynku powinna być wykonana prze­de wszystkim w układzie sieci TN-S, w szczególnie uzasadnionych przypadkach w układzie sie­ci TT lub IT, zapewniających wprowadzenie w instalacjach elektrycznych oddzielnego przewodu ochronnego PE i przewodu neutralnego N. W przypadku stosowania układu sieci TN-C-S rozdzie­lenie przewodu ochronno-neutralnego PEN na przewód ochronny PE oraz przewód neutralny N powinno następować w złączu lub rozdzielnicy głównej budynku, a punkt rozdziału powinien być uziemiony. Zapewnia to utrzymanie potencjału ziemi na przewodzie ochronnym PE przyłączonym do części przewodzących dostępnych urządzeń elektrycznych.

Przewód PEN w sieci elektroenergetycznej niskiego napięcia wykonanej w układzie sieci TN-C powinien być możliwie często uziemiany. Podobnie często uziemiany powinien być prze­wód PE w układzie sieci TN-S, w której stosowane jest ochrona przeciwporażeniowa przez samo­czynne wyłączenie zasilania.

Dzięki wielokrotnemu uziemianiu przewodu PE lub PEN uzyskuje się:
- obniżenie napięcia na nieuszkodzonym przewodzie PE lub PEN połączonym z miejscem zwarcia;
- obniżenie napięcia na przewodzie ochronnym PE lub ochronno-neutralnym PEN, który zo­stał przerwany i jest jednocześnie połączony z miejscem zwarcia;
- obniżenie napięcia na przewodzie ochronnym PE lub ochronno-neutralnym PEN podczas zwarć doziemnych w stacji zasilającej po stronie wyższego napięcia gdy w stacji wykona­no wspólne uziemienie urządzeń średniego i niskiego napięcia ;
- ograniczenie asymetrii napięć podczas zwarć doziemnych.

W większości spółek dystrybucyjnych sieci nN wykonane są w układzie sieci TN-C (na terenie działania nielicznych spółek można spotkać układ sieci TT, w którym problem rozdziału przewo­du PEN na przewód PE oraz przewód N nie występuje -nadchodzące zmia­ny w zakresie normy PN-IEC 60364-4-41 spowodują w krótkim czasie konieczność przejścia z układu zasilania TT na układ zasilania TN.

Potencjalny odbiorca występujący do spółki dystrybucyjnej, na terenie której występuje sieć elektroenergetyczna nN wykonana w układzie TN-C, otrzymuje nakaz wykonania przyłącza w układzie sieci TN-C a WLZ-tu oraz instalacji odbiorczej w układzie TN-S (takie połączenie dwóch układów sieci stanowi układ TN-C-S).

Wynika z tego w sposób jednoznaczny konieczność rozdzielenia przewodu PEN na przewód PE oraz przewód N w złączu. WLZ stanowi element instalacji odbiorczej co zgodnie z rozporzą­dzeniem powoduje narzucanie przez spółki dystrybucyjne konieczności rozdzielenia przewo­du PEN na przewód PE oraz przewód N w złączu. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy technicz­nej punkt rozdziału przewodu PEN na przewód PE oraz przewód N powinien być uziemiony. Re­zystancja uziemienia zacisku przewodu PEN w złączu musi spełniać warunek RB < 30 Q.
W takim przypadku przyłącze należy wykonać w układzie sieci TN-C, a WLZ w układzie sieci TN-S.

Przewód PE, WLZ-tu należy przyłączyć do Głównej Szyny Uziemiającej (GSU) zlokalizowanej w rejonie rozdzielnicy głównej budynku (RGB). Takie rozwiązanie w przypadku znacznej długości WLZ-tu (kilkadziesiąt metrów) powoduje szereg niedogodności eksploatacyjnych powodowanych dużą odległością uziemienia od GSU.

Znacznie lepszym rozwiązaniem jest wykonanie rozdziału przewodu PEN na przewód PE oraz przewód N w rozdzielnicy głównej budynku i połączenie przewodu PEN z uziomem fundamento­wym poprzez Główną Szynę Uziemiającą (GSU), który w porównaniu z uziomem tradycyjnym po­siada szereg zalet (jest chroniony przed korozją oraz możliwy do wykonania podczas wznoszenia fundamentów budynku).

W przypadku projektowania przyłączenia instalacji odbiorczej budynku, do linii napowietrz­nej nN wykonanej w układzie sieci TN-C, kablem układanym w ziemi przyłącze należy wykonać w układzie sieci TN-C. Złącze kablowe (szafkę złączową-licznikowo w przypadku zasilania budyn­ku jednorodzinnego) należy zlokalizować w linii ogrodzenia działki lub na elewacji budynku w za­leżności od wymagań zawartych w technicznych warunkach przyłączenia wydanych przez spół­kę dystrybucyjną.

Zacisk przewodu PEN w złączu kablowym należy uziemić. Rezystancja uziemiania zacisku przewodu PEN nie może przekroczyć wartości 30 Q.*)
W przypadku wykonania rozdziału przewodu PEN na przewód PE oraz przewód N w rozdziel­nicy głównej budynku (RGB), WLZ należy wykonać w układzie sieci TN-C a przewód PEN przyłą­czyć do Głównej Szyny Uziemiającej (GSU) połączonej z uziemieniem fundamentowym budynku. W przypadku braku uziemienia fundamentowego budynku, należy wykonać tradycyjne uziemienie w rejonie wprowadzenia WLZ-tu do budynku i połączyć je z GSU.

Jeżeli przyłącze w układzie sieci TN-C wykonywane jest kablem układanym w ziemi, uziemie­nie zacisku przewodu PEN w złączu kablowym w zależności od długości WLZ-tu może być wy­konane jako:
- osobne gdy odległość budynku od złącza jest znaczna (kilkadziesiąt metrów);
- połączenie z uziomem fundamentowym za pomocą taśmy FeZn, gdy odległość złącza od bu­dynku wynosi kilka metrów  lub gdy złącze zainstalowane jest na budynku.

W przypadku przebudowy istniejącego lub budowy nowego przyłącza do sieci elektroenerge­tycznej zasilającej budynek, w którym nie wykonano uziemienia fundamentowego, należy projek­tować rozdział przewodu PEN na przewód PE oraz przewód N w złączu lub w rozdzielnicy głów­nej budynku, w zależności od odległości złącza od budynku:
- w przypadku znacznej odległości budynku od złącza (kilkadziesiąt metrów), należy wy­konać tradycyjne uziemienie w pobliżu miejsca wprowadzenia WLZ-tu do budynku o re­zystancji RB < 30 Q, a WLZ wykonać w układzie sieci TN-C, rozdzielając przewód PEN na przewód PE oraz przewód N w rozdz/efa/cy gtównef tiudyaku (przewód'PEN' nafeży przy­łączyć óo GSJ zlokalizowanej w rejonie instalacji RGB);
- w przypadku małej odległości złącza od budynku (najwyżej kilkanaście metrów) lub insta­lowania złącza na elewacji budynku, rozdział przewodu PEN na przewód PE oraz przewód N należy wykonać w złączu, a WLZ wykonać w uktedz/e TN-S (przewód PE należy przyłą­czyć do GSU zlokalizowanej w rejonie instalacji RGB).

W obydwu przypadkach zacisk przewodu PEN złącza kablowego należy uziemić. Rezystancja tego uziemienia nie może przekraczać wartości 30 fi.

W przypadku wykonywania (projektowania) przyłącza napowietrznego do napowietrznej linii elektroenergetycznej nN, złącze (szafkę złączowo-licznikową w przypadku budynku jednorodzin­nego) należy instalować na elewacji budynku lub w dogodnym do eksploatacji miejscu.

A-A
PRZEKRÓJ POPRZECZNY ROWU KABLOWEGO
SZAFKA ZŁĄCZOWO-POMIAROWA W LINII OGRODZENIA
KABEL PRZYŁĄCZA

Rysunek przedstawia rozdział przewodu PEN na PE oraz N, gdy przyłącze oraz WLZ wykonane są kablem układanym w ziemi, a długość WLZ-tu nie przekracza kilku metrów: RGB - Rozdzielnica Główna Budynku, GSU - Główna Szyna Uziemiająca, WLZ - Wewnętrzna Linia Zasilająca.

Przyłącze należy wykonać w układzie sieci TN-C. Przewód PEN należy rozdzielić na przewód PE oraz przewód N w złączu. WLZ należy wykonać w układzie sieci TN-S, a jego przewód PE na­leży przyłączyć do uziemionej GSU.

Natomiast zacisk przewodu PEN należy uziemić:
- w budynku nowo wznoszonym przez połączenie z GSU,
- w budynku pozbawionym uziomu fundamentowego przez połączenie z uziomem tradycyj­nym wykonanym w rejonie instalacji złącza.

Rezystancja uziemienia GSU nie może przekraczać wartości 30 Q.
Sposób połączenia przewodów zasilających i rozdział przewodu PEN na przewód PE oraz przewód N w złączu kablowym przedstawia rysunek 1
Natomiast na rysunku 2 został przedstawiony przykład wykonania uziomu fundamentowe­go oraz zasady jego łączenia z Główna Szyną Uziemiającą (GSU).

Uwaga!
W praktyce projektowej zdarzają się przypadki lokalizacji złącza kablowego w pobliżu słupa linii napowietrznej (obok słupa lub w odległości kilku metrów), do której wykonywane jest przy­łączenie budynku. W takim przypadku uziemienie zacisku przewodu PEN w złączu powinno być wspólne dla instalowanych na słupie odgromników chroniących kabel przyłącza od wyładowań atmosferycznych trafiających w linię napowietrzną. Wówczas rezystancja uziemiania musi speł­niać warunek RB < 10 Q.

Układanie kabli

   Podczas układania kabli należy:

-przestrzegać zaleceń producenta kabla

- unikać uszkodzen mechanicznych układanych kabli oraz innych kabli i urządzeń znajdujących sie na trasie linii kablowej

-promień gięcia kabla powinien być nie mniejszy  ( jeżeli producent nie podaje inaczej) :

25-krotna zewnętrzna średnica kabla w przypadku kabli olejowych i kabli o izolacji polietylenowej o napięciu znamionowym wyższym niż 30 kV,

20- krotna zewnętrzna średnica kabla w przypadku kabli jednożyłowych,

15-krotna zewnętrzna średnica kabla w przypadku kabli wielożyłowych,

10-krotna zewnętrzna w przypadku kabli sygnalizacyjnych;

-ułożone kable nie powinny oddziaływać na inne urządzenia i linie kablowe;

-kable ułożone obok siebie nie powinny się stykać

Oznaczenie kabli:

-na całej długości trasy kablowej należy stosować oznaczniki kablowe ( opaski kablowe ) rozmieszczone na kablu w odstępach nie większych niż 10m oraz przy mufach i w miejscach charakterystycznych ( dotyczy kabli układanych w ziemi );

-kable ułożone w powietrzu powinny mieć oznaczniki kablowe przy głowicach i odbiornikach oraz w takich miejscach i odstępach, aby identyfikacja kabla była jednoznaczna;

-kable ułożone w tunelach i kanałach powinny mieć oznaczniki w odstępach nie większych niż 20m.

Na oznacznikach należy umieścić trwałe napisy zawierające co najmniej:

numer ewidencyjny linii

typ kabla

znak użytkownika kabla

rok ułożenia kabla

symbol wykonawcy

długość kabla

Oznaczenie trasy kabla

-na całej długości trasy należy ułożyć folię lub siatke z tworzywa sztucznego

kolor niebieski - dla kabli na napięcie do 1 kV

kolor czerwony na napięcie powyżej 1kV

-grubość folii powinna być nie mniejsza niż 0,3mm, a siatki 1,5 mm;

-folie i siatki powinny być wykonane z tworzywa sztucznego, które w temperaturze 20 stopni Celciusza ma wydłużenie przy zerwaniu co najmniej 200%

-krawędzie folii lub siatki powinny wystawać co najmniej 50mm poza zewnętrzną krawędz ułożonych kabli.